: کتاب ماه
(الا ای آهوی وحشی کجایی؟(نگاهی به روایت عقل آبی
مینو نصرت
ﻋﻘﻞ آﺑﯽ را ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ ﻧﻮﻋﯽ ﺑﺎزﺧﻮاﻧﯽ و ﺑﺎزاﻧﺪﯾﺸﯽ دﻫﮥ اول اﻧﻘﻼب ﺳﺎل ۵۷ و ﺗﺒﻌﺎت آن داﻧﺴﺖ، رواﯾﺘﯽ ﮐﻪ ﻧﺎﮔﺰﯾﺮ ﺟﻨﮓ ﻣﯿﺎن ایران و ﻋﺮاق را ﻧﯿﺰ در ﺗﺎرو ﭘﻮد ﺧﻮد ﺣﮏ ﮐﺮده اﺳﺖ. ﺷﻬﺮﻧﻮش ﭘﺎرﺳﯽﭘﻮر در ﻣﺼﺎﺣﺒﻪای ﺑﺎ اﻟﻬﻪ ﺑﻘﺮاط اذﻋﺎن ﻣﯽدارد ﮐﻪ در اﯾﻦ رﻣﺎن ﮐﻮﺷﯿﺪه اﺳﺖ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﺴﺎﺋﻞ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ سال های ﻧﺨﺴﺖ اﻧﻘﻼب ﺑﭙﺮدازد، روﯾﮑﺮدی ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﺒﻊ ﻣﺘﻦ را ﻣﺘﻌﻬﺪ ﺑﻪ ﺑﯿﺎن و روﯾﺎروﯾﯽ ﺑﺎ ﻣﻮﺿﻮﻋﺎﺗﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻗﻮل ﭘﺎرﺳﯽﭘﻮر ﺗﺎ آن زﻣﺎن «ﻫﺮﮔﺰ ﻣﻮرد ﺑﺮﺳﯽ ﻗﺮار ﻧﮕﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ». از اﻫﻢ اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت از ﻧﻘﻄﻪ ﻧﻈﺮ ﯾﮏ زن، در ﺳﺎلﻫﺎی اوﻟﯿﻪ ﺟﻤﻬﻮری اﺳﻼﻣﯽ و زﻣﺎﻧﯿﮑﻪ ﻧﻈﺎم ﺳﻌﯽ در ﺗﺜﺒﯿﺖ ﺧﻮد داﺷﺖ، ﺻﺪور ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﯽ ﺣﮑﻢ ﺣﺠﺎب اﺟﺒﺎری و ﺣﺬف ﻧﻤﺎدﯾﻦ زﻧﺎن از ﭼﺮﺧﮥ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ-ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻮد. ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه ﺑﺎ ﺗﻤﺮﮐﺰی وﯾﮋه روی اﯾﻦ ﺣﮑﻢ ﻧﺎﻋﺎدﻻﻧﻪ، ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻧﻤﯽرﺳﺪ ﻫﺪﻓﯽ ﺟﺰ ﺗﺜﺒﯿﺖ اﺑﮋهﮔﯽ و ﺑﺎزﻓﺮوﮐﺎﺳﺘﻦ ﻣﻘﺎم زن ﺑﻪ «دﻧﺪه» ﻣﺮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ، ﻣﺒﺎدرت ﺑﻪ ﻧﻮﺷﺘﻦ ﻋﻘﻞ آﺑﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ. اﯾﻦ رﻣﺎن ﺿﻤﻦ اﯾﻨﮑﻪ روﯾﮑﺮدی واﮐﺎواﻧﻪ ﺑﻪ ﺑﻮفﮐﻮر ﺻﺎدق ﻫﺪاﯾﺖ دارد، ﺑﺮای ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﺑﺎر ﻧﻪ ﺑﺎ ﻧﮕﺎﻫﯽ ﮐﻪ از ﺳﻮراخ ﻫﻮاﺧﻮری ﯾﮏ ﭘﺴﺘﻮ ﺑﻪ ﭼﺸﻢاﻧﺪازی ﻣﺮﮔﺒﺎر ﺧﯿﺮه ﻣﯽﺷﻮد، ﮐﻪ ﺑﺎ ﻧﮕﺎﻫﯽ در ﺟﺴﺘﺠﻮی زﻧﺪﮔﯽ و ﺑﺎ ﻫﺪف ﺟﺎن ﺑﺨﺸﯿﺪن ﺑﻪ آن ﺗﺼﻮﯾﺮ ﻣﻀﻤﺤﻞِ زن اﺛﯿﺮی، ﻧﻬﺮ ﺧﺸﮏ و ﭘﯿﺮﻣﺮد ﺧﻨﺰرﭘﻨﺰری، ﺑﺎر دﯾﮕﺮ ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ، ﺳﻨﺖﻫﺎ و اﻧﮕﺎرهﻫﺎی ﮐﻬﻨﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ «ﻃﺒﻘﮥ اِﺷﺮاف-اَﺷﺮاف»، »زﻧﺎن ﺣﺮﻣﺴﺮا»، «ﻣﺪﯾﻨﮥ ﻓﺎﺿﻠﻪ»، «روﺳﭙﯽ»، «ﻟﮑﺎﺗﻪ»، «زن اﺛﯿﺮی» و «ﭘﯿﺮﻣﺮد ﺧﻨﺰرﭘﻨﺰری» را ﻣﺪّ ﻧﻈﺮ ﻗﺮار داده و در ﺟﺮﯾﺎن ﺑﺮرﺳﯽ و ﺑﺎزﺑﯿﻨﯽ ﻣﺠﺪد ﺑﺎ ﭘﺘﮏ اﻧﺪﯾﺸﻪ و ﺧﺮد زﻧﺎﻧﮥ ﺧﻮد ﻗﺎﻟﺒﻬﺎی ﺳﻨﮕﯽ و ﻣﻨﺠﻤﺪ ﻫﺮ ﯾﮏ از آﻧﺎن را ﻓﺼﻞ ﺑﻪ ﻓﺼﻞ ﻣﯽﺷﮑﻨﺪ. ﺑﺪﯾﻦﺗﺮﺗﯿﺐ، ﺿﻤﻦ ﻧﻘﺪ و واﮐﺎوی ﺳﻪ ﺷﺨﺼﯿﺖ اﺻﻠﯽ (ﯾﺎ ﯾﮏ ﺷﺨﺼﯿﺖ اﺻﻠﯽ ﺳﻪ وﺟﻬﯽ) و زﻧﺎﻧﮥ زن اﺛﯿﺮی-ﻟﮑﺎﺗﻪ-داﯾﻪ، ﭘﺎرﺳﯽﭘﻮر ﺑﺎر دﯾﮕﺮ ﻫﺮ ﺳﻪ ﻋﻨﺼﺮ ﺳﺘﺮون ﺷﺪه زﻧﺎﻧﻪ را ﺑﻪ ﻣﯿﺪان آزﻣﻮن ﻋﻘﻞ آﺑﯽ ﻓﺮا ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ: اﯾﻦ ﺑﺎر، ﮔﺮﭼﻪ، رﺷﺘﮥ رواﯾﺖ و ﺗﻘﺪﯾﺮ آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ دﺳﺖ زﻧﯽ ﻣﯽﺳﭙﺎرد ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎی واﻗﻌﯽ ﻣﯽﺗﻮان او را ﻧﯿﻤﮥ ﻣﺆﻧﺚ راوی ﺑﻮف ﮐﻮر داﻧﺴﺖ. ﻃﺒﯿﻌﺘﺎً ﻣﺎﺣﺼﻞ رواﯾﺖ ﻋﻘﻞ آﺑﯽ ﺑﮑﻠﯽ ﺑﺎ آﻧﭽﻪ ﺑﻮف ﮐﻮر اراﺋﻪ داده ﺗﻔﺎوت دارد. درﺣﺎﻟﯿﮑﻪ ﺛﻤﺮه ﺑﻮف ﮐﻮر ﻇﻬﻮر و ﺗﺜﺒﯿﺖ ﭘﯿﺮ ﺧﻨﺰرﭘﻨﺰری در ﻫﯿﺌﺖ راوی اﺳﺖ، ﺛﻤﺮة ﻋﻘﻞ آﺑﯽ — زاده و دﺳﺖ ﭘﺮورده زﻧﯽ ﻣﺘﻔﮑﺮ، ﺷﮑﺎك و اﻧﺪﯾﺸﻤﻨﺪ — ﻣﺮدی ﺟﻨﮕﺠﻮ، ﻋﺎﺷﻖ و ﻣﺘﻌﻬﺪ ﺑﻪ ﺣﻤﺎﯾﺖ از ﺟﺎﻣﻌﻪ و زﻧﺎن آن اﺳت.و
ﭘﺎرﺳﯽﭘﻮر ﺑﺎ آﮔﺎﻫﯽ از ﺧﺼﻠﺖ ﻣﻘﻠﺪ ﻧﻈﺎﻣﻬﺎی ﻣﺘﮑﯽ ﺑﺮ ﻣﺬﻫﺐ، ﺑﻪ ﺟﺴﺘﺠﻮی اﻟﮕﻮی ﻧﻤﻮﻧﮥ اﺳﺎﻃﯿﺮی ﻣﯽﭘﺮدازد ﮐﻪ در آن ﺣﺬف زنان ﯾﮑﯽ از ﻣﻤﯿﺰهﻫﺎی ﻣﻬﻢ ﺗﺴﻬﯿﻞ اﻧﺘﻘﺎل ﻗﺪرت ﺑﻪ ﺷﺎه-ﺧﺪاﯾﺎن ﻧﻮﯾﻦ ﺑﻮده اﺳﺖ و آن را ﻣﯿﺎن اﺳﺎﻃﯿﺮ ﺑﺎﺑﻠﯽ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ. در اﺳﻄﻮره آﻓﺮﯾﻨﺶ ﺑﺎﺑﻠﯽ، ﻣﺮدوخ ﺑﻤﺤﺾ دﺳﺖ ﯾﺎﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﺷﻤﺸﯿﺮ آﻫﻨﮕﺮ، ﺗﯿﺎﻣﺎت (ﻣﺎدر-ﺧﺪا) را ﻣﯽﮐﺸﺪ. او ﻧﺨﺴﺖ ﺗﯿﺎﻣﺎت را دوﻧﯿﻢ ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﺑﻪ ﺳﺒﮏ ﻣﻨﺎﺳﮏ و آﯾﯿﻦﻫﺎی ﺧﺪاﯾﺎنِ ﺑﺎروری ﺗﮑﻪﺗﮑﻪ ﮐﺮده ﻣﯽﺑﻠﻌﺪ ﺗﺎ ﺑﻠﮑﻪ از ﻃﺮﯾﻖ ﺟﺬب ﺟﻮﻫﺮ و ﺟﻦ زﻧﺎﻧﮥ او در ﻣﻘﺎم ﻣﺮدی زاﯾﺎ، ﺟﻬﺎن را ﺑﺎردﯾﮕﺮ و اﯾﻦ ﺑﺎر از زﻫﺪان ﻣﺬﮐﺮ ﺧﻮد ﺑﺰاﯾﺪ. ﭘﺲ ﺑﺎ ﻧﯿﻤﮥ ﻓﻮﻗﺎﻧﯽ ﺑﺪن ﺗﯿﺎﻣﺎت آﺳﻤﺎن (زن اﺛﯿﺮی) را و ﺑﺎ ﻧﯿﻤﮥ ﺗﺤﺘﺎﻧﯽ او زﻣﯿﻦ (ﻟﮑﺎﺗﻪ) را ﻣﯽآﻓﺮﯾﻨﺪ. ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯿﺮﺳﺪ ﻧﻤﻮﻧﮥ ﻣﺮدوخ اﻟﮕﻮی ﻣﻮﺟﻪ ﻣﺮداﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺴﺘﻘﻼً و ﺑﺎ اﺗﮑﺎ ﺑﻪ ﻗﻮای ﻋﻘﻼﻧﯽ و ﺑﺪﻧﯽ ﺧﻮد ﺑﻪ ﻧﻘﻄﮥ ﻗﺎدرِ ﻣﻄﻠﻖ ﻧﻤﯽرﺳﻨﺪ ﻣﮕﺮ آﻧﮑﻪ اول زﻧﺎن را ﺑﺎ ﺷﻤﺸﯿﺮ دﯾﻦ ﻗﻄﻌﻪﻗﻄﻌﻪ ﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ از ﻣﺮدان زﻫﺮ ﭼﺸﻢ ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ. ﺳﭙﺲ ﺑﺎ ﺑﺮاﻧﮕﯿﺨﺘﻦ اﺣﺴﺎس ﺗﺮس از ﺟﻬﻨﻤﯽ ﮐﻪ ﺧﻮد پایه ریزی کرده اند، اکثریت خاموشی بنام امت را تحت فرمان خود در آورند.و
نویسنده ﺑﺎ ﭘﯿﮕﯿﺮی ﺳﻪ ﻣﻘﻄﻊ ﻣﺘﻮاﻟﯽ روﯾﺪاد ﻣﺸﺮوﻃﻪ، ﻣﻠﯽ ﺷﺪن ﻧﻔﺖ و اﻧﻘﻼب ﺳﺎل ۵۷، ﻧﻘﺎب از ﺑﺪﻧﮥ ﮐﻮدك واره و ﻧﺎﺑﺎﻟﻎ ﺟﺎﻣﻌﻪ برداشته و در ﻣﻘﺎم ﻋﯿﻦاﻟﻘﻀﺎت، ﺑﺎﻧﯿﺎن و ﻣﺘﻮﻟﯿﺎﻧﺶ را ﺧﻄﺎب ﻗﺮار داده ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ: «درﯾﻐﺎ ﺗﻮ ﻫﻨﻮز در ﻧﻔﺲ اﻣّﺎره ﻣﻘﯿﻢ ﻣﺎﻧﺪه اي! اﯾﻦ اﺳﺮار ﺟﺰ ﺑﻪ ﮔﻮش ﻗﺎل ﻧﺘﻮاﻧﯽ ﺷﻨﯿﺪن. ﺑﺎش ﺗﺎ ﻧﻔﺲ ﺗﻮ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﻮد» (ﻋﯿﻦاﻟﻘﻀﺎتﻫﻤﺪاﻧﯽ،۱۹۶:۱۳۷۷). ﭘﺎرﺳﯽﭘﻮر ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ، ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻗﻮای ﻧﻔﺴﺎﻧﯽ اﻧﺴﺎن ﺑﺎﻟﻎ ﻧﺸﻮد، ﺑﺎ ﻫﺮ ﮔﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﺴﻮی ﺗﻌﺎﻟﯽ و ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺑﺮﻣﯽدارد ﻧﺎﮔﺰﯾﺮ ﺑﻪ دﯾﻮار ﮔﻮﺷﺘﯽ واﻟﺪﯾﻦ ﻧﯿﮑﻮﮐﺎرش ﺑﺮﺧﻮاﻫﺪ ﺧﻮرد ﮐﻪ آﺳﺘﯿﻨﻬﺎ را ﺑﺎﻻ زده آﻣﺪه اﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﺎر دﯾﮕﺮ او را ﺑﻪ آرﻣﺎﻧﺸﻬﺮ ﮐﻮدﮐﯿﺶ ﺑﺮﮔﺮداﻧﻨﺪ: «آﻧﻬﺎ»، وی ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ، «ﻫﺮ ﺑﺎر ﻣﯽاﯾﺴﺘﻨﺪ ﺟﻠﻮی ﺟﺎﻣﻌﻪ و ﺑﺎ ﻗﺪرت و ﻧﯿﺮوﯾﯽ ﺷﮕﺮف ﮐﻪ ﭘﻬﻠﻮاﻧﺎن ﮐﭽﻞ رﯾﺸﺪار ﺣﺎﻣﯽ آن ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﮐﺎرﺑﺮدش را ﺑﺎﻻ ﻣﯽﺑﺮﻧﺪ، از ﺣﺮﮐﺖ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ» (۱۵۸). ازﯾﻨﺮو، ﭘﯿﺮ زالِ ﻋﻘﻞ ﺳﺮخ، ﭘﯿﺮ ﺧﻨﺰرﭘﻨﺰر ﺑﻮف ﮐﻮر و ﭘﯿﺮ ﻧﯿﮑﻮﮐﺎر زﻣﺎن اﻧﻘﻼب ﺑﻌﻼوه وﺟﻮه زﻧﺎﻧﮥ آﻧﻬﺎ آﻫﻮ، ﻃﻮﺑﺎ، ﻟﮑﺎﺗﻪ و زن ﻧﺠﯿﺐﻧﻤﺎ و ﻧﺎﻧﺠﯿﺐ را ﺑﻪ ﺻﺤﻨﮥ رواﯾﺖ ﺧﻮد ﻓﺮاﺧﻮاﻧﺪه و زِﻣﺎم آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ دﺳﺖ زﻧﯽ ﻣﯽﺳﭙﺎرد ﮐﻪ ﺧﻮد ﻧﻤﺎﯾﻨﺪه اﻗﻠﯿﺖ اﻧﻘﻼﺑﯽ، ﺗﺤﺼﯿﻞ ﮐﺮده و روﺷﻨﻔﮑﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺳﺖ. اﯾﻦ زن ﮐﻪ دﻫﮥ ﻧﺨﺴﺖ اﻧﻘﻼب را ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎی واﻗﻌﯽ زﯾﺴﺘﻪ، ﺑﺎ اﻧﺪوﺧﺘﮥ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺄﻣﻠﯽ از ﺗﺠﺎرب و ﻣﺼﺎﺋﺒﯽ ﮐﻪ ﺟﺬب ﺟﺎﻧﺶ ﮐﺮده، ﻧﺰد ﻣﺮد ﺟﻨﮕﺠﻮی زﻣﺎن ﯾﺎ «ﺷﮑﺎرﭼﯽ ﺟﻮاﻧﺒﺨﺖ» اﻧﻘﻼب ﻣﯽرود ﺗﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ راوی ﺑﻮف ﮐﻮر، ﺷﺮاب ﺗﻠﺦ دﻫﺴﺎﻟﻪ را ﭼﮑﻪ ﭼﮑﻪ در ﮔﻠﻮی ﺧﺸﮏ و ﻣﻨﺠﻤﺪ او ﺑﺮﯾﺰد و ﺑﻪ او ﺑﮕﻮﯾﺪ «اﯾﻦ زﻧﺪﮔﯽ ﻣﻦ اﺳﺖ». ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه ﺑﻪ اﯾﻦ ﺑﺴﻨﺪه ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻋﺼﺎره و ﺷﺮاب زﻧﺪﮔﯿﺶ را در اﻧﺰوا و ﺗﻨﻬﺎ در ﮔﻠﻮی ﺳﺎﯾﮥ ﺧﻮد ﺑﺮﯾﺰد. ﺑﻠﮑﻪ ﻣﯽﺧﻮاﻫﺪ ﺧﻮاب اﮐﺜﺮﯾﺖ را آﺷﻔﺘﻪ ﺳﺎزد ﺗﺎ اﮔﺮ ﭼﺸﻢ دارﻧﺪ، ﺣﻀﻮر زﻧﺪه و زاﯾﻨﺪه او را ﺑﺒﯿﻨﻨﺪ و اﮔﺮ ﮔﻮش دارند اﻧﺪﯾﺸﮥ آبی او را بشنوند.و
ﻋﻘﻞ آﺑﯽ ﺑﺎ ﺟﻤﻠﮥ «زﻧﺪه ام و ﻣﯽاﻧﺪﯾﺸﻢ» ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ از دﻧﯿﺎی اﺳﺮار آﻣﯿﺰ ﯾﺎ «ﻗﺎرّه ﺳﯿﺎه» زﻧﺎﻧﻪ ﭘﺮده ﺑﺮ ﻣﯽدارد و ﺑﺮ ﻫﺴﺘﯽ ﯾﮑﭙﺎرﭼﻪ و ﺣﯿﺎت ﺳﺮﺷﺎر ﺳﻮژه زﻧﺎﻧﻪ ﺻﺤﻪ ﻣﯽﮔﺬارد، ﺑﻠﮑﻪ ﭘﺮدهﻫﺎی ﺟﻬﻞ ﺟﺎﻣﻌﮥ زﻣﺎن اﻧﻘﻼب را ﻧﯿﺰ ﮐﻨﺎر ﻣﯽزند.و
لینک تهیه کتاب از سایت انتشارات فردوسی
